ਤਖਤ ਸ਼੍ਰੀ ਹਜ਼ੂਰ ਸਾਹਿਬ, ਨਾਂਦੇੜ - ਸਾਰੇ ਨੇੜਲੇ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਸਮੇਤ ਪੂਰੀ ਯਾਤਰਾ।

ਤਖ਼ਤ ਸ੍ਰੀ ਹਜ਼ੂਰ ਸਾਹਿਬ ਨਾਂਦੇੜ 10ਵੇਂ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਸੰਨ 1708 ਵਿੱਚ ਇੱਥੇ ਪੁੱਜੇ ਸਨ।

ਇੱਥੇ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ‘ਤੇ ਦੋ ਕਾਤਲਾਂ ਦੁਆਰਾ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਸ ਸਮੇਂ ਸਰਹਿੰਦ (ਪੰਜਾਬ) ਦੇ ਗਵਰਨਰ ਵਜ਼ੀਰ ਖਾਨ ਦੁਆਰਾ ਭੇਜਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਹਮਲਾਵਰਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਨੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਪੇਟ ਦੇ ਹੇਠਲੇ ਹਿੱਸੇ ‘ਤੇ ਚਾਕੂ ਮਾਰਿਆ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਮੌਕੇ ‘ਤੇ ਹੀ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ। ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ ਜਦੋਂ ਉਸਨੇ ਭੱਜਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ।

ਪਰ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦਾ ਜ਼ਖਮ ਡੂੰਘਾ ਸੀ ਜੋ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿਚ ਕੁਝ ਹੱਦ ਤਕ ਠੀਕ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ ਪਰ ਇਹ ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਦੁਬਾਰਾ ਖੁੱਲ੍ਹ ਗਿਆ ਜਦੋਂ ਗੁਰੂ ਜੀ ਆਪਣੇ ਇਕ ਸਿੱਖ ਲਈ ਧਨੁਸ਼ ਤਾਰ ਰਹੇ ਸਨ ਅਤੇ ਅੰਤ ਵਿਚ (ਪਰਲੋਕ ਗਮਨ) ਸਰਵ ਸ਼ਕਤੀਮਾਨ ਵਿਚ ਅਭੇਦ ਹੋ ਗਏ।

ਸਰਹਿੰਦ (ਪੰਜਾਬ) ਦੇ ਸੂਬੇਦਾਰ ਵਜ਼ੀਰ ਖਾਨ ਦੁਆਰਾ ਭੇਜੇ ਗਏ ਕਾਤਲਾਂ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੇ ਗਏ ਘਾਤਕ ਹਮਲੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਸੰਗਤਾਂ ਨੇ ਡੂੰਘੀ ਚਿੰਤਾ ਨਾਲ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਕਿਹਾ

“ਹੇ ਦਾਨੀ | ਤੂੰ ਸਾਨੂੰ ਕਿਸ ਦੇ ਆਸਰੇ ਛੱਡ ਰਿਹਾ ਹੈਂ? ਸਾਡੀ ਰੱਖਿਆ ਕੌਣ ਕਰੇਗਾ?”

ਫਿਰ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਕਿਹਾ,

“ਅਸੀਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ‘ਧੁਰ ਕੀ ਬਾਣੀ’ ਸਰਵਸ਼ਕਤੀਮਾਨ ਦੀ ਬਾਣੀ ਦਾ ਅਜਿਹਾ ਸਮਰਥਨ ਦੇ ਰਹੇ ਹਾਂ ਜੋ ਤੁਹਾਨੂੰ ਸਦਾ ਲਈ ਅਗਵਾਈ ਕਰੇਗੀ।

ਪਰਲੋਕ ਗਮਨ ਤੋਂ ਕੁਝ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ, ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ “ਅਨਾਦਿ ਗੁਰੂ” ਦੇ ਦਰਜੇ ਨਾਲ “ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ” ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਅਧਿਕਾਰਤ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਨਿਯੁਕਤ ਕਰਕੇ ਨਿੱਜੀ ਗੁਰਗੱਦੀ ਦੀ ਲੜੀ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।

ਉਹਨਾ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਮਹਾਨ ਅਤੇ ਸ਼ਲਾਘਾਯੋਗ ਸੀ। ਉਹਨਾ ਨੇ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ ਕਿ ਮਨੁੱਖ ਨਾਸ਼ਵਾਨ ਹਨ, ਪਰ ਨੇਕ ਵਿਚਾਰ ਸਦਾ ਲਈ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ – ਉਹ ਸਦੀਵੀ ਹਨ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਕਰਕੇ, ਉਹਨਾ ਨੇ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਸ੍ਰੇਸ਼ਟ ਆਦਰਸ਼ਾਂ ਦਾ ਭੰਡਾਰ ਬਣਾਇਆ, ਇੱਕ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਅਤੇ ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖ ਗੁਰੂ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂਆਂ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਮੁਸਲਮਾਨ, ਹਿੰਦੂ ਅਤੇ ਹਰੀਜਨ ਸੰਤਾਂ ਦੇ ਭਜਨ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਹਨਾ ਨੇ ਖਾਲਸੇ ਦੀ ਕਿਸਮਤ ਨੂੰ ਇੱਕ ਕ੍ਰਿਸ਼ਮਈ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੀ ਸਮੂਹਿਕ ਬੁੱਧੀ ਨੂੰ ਸੌਂਪਿਆ। ਉਹਨਾ ਦਾ ਇੱਕੋ-ਇੱਕ ਉਦੇਸ਼ ਮਨੁੱਖਜਾਤੀ ਨੂੰ ਇੱਕ ਭਾਈਚਾਰਾ ਬਹਾਲ ਕਰਨਾ ਸੀ।

ਇੱਥੇ ਹੀ ਸਤੰਬਰ 1708 ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਹਫ਼ਤੇ, ਇੱਕ ਬੈਰਾਗੀ ਸਾਧੂ ਮਾਧੋ ਦਾਸ ਨੇ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੁਆਰਾ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਛਕਿਆ ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਨਵਾਂ ਨਾਮ “ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ” ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਮੁਗਲ ਸਾਮਰਾਜ ਦੀ ਨੀਂਹ ਹਿਲਾ ਕੇ “ਖਾਲਸਾ ਰਾਜ” ਸਥਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਪੰਜਾਬ ਭੇਜਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹ ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਵਿਚ ਸਫਲ ਰਿਹਾ ਪਰ ਇਹ ਸਾਮਰਾਜ ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਭਾਵ 1709 ਤੋਂ 1715 ਤੱਕ ਕਾਇਮ ਰਿਹਾ। .

ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਇੱਕ ਹੋਰ ਸਿੱਖ “ਭਾਈ ਸੰਤੋਖ ਸਿੰਘ” ਨੂੰ ਨਾਂਦੇੜ ਵਿੱਚ ਰੁਕਣ ਅਤੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਲਈ “ਗੁਰੂ ਕਾ ਲੰਗਰ”  ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।